Medezeggenschap en toezicht:
een sterke combinatie

Vijf jaar Alliantie Medezeggenschap en Governance: Een inhoudelijker en meer divers gesprek (SER Magazine)

Eind 2019 neemt Trude Maas afscheid als voorzitter van de Alliantie Medezeggenschap en Governance. Deze alliantie versterkt sinds vijf jaar de ‘driehoekdialoog’ tussen ondernemingsraad, bestuurder en toezichthouders.

Berber Bijma

‘Het debat over de noodzaak van dialoog tussen ondernemingsraad (OR), bestuur en commissarissen had vijf jaar geleden zeker een impuls nodig’, zegt Trude Maas. ‘Iedereen zat in z’n eigen bubbel en de drie partijen praatten maar heel weinig gezamenlijk. Met de Alliantie Medezeggenschap en Governance (AMG, zie kader) wilden we daarin een doorbraak forceren. Geen gesprek vanuit de eigen posities en instituties meer, maar samen om tafel, vanuit een gezamenlijke verantwoordelijkheid en met respect voor ieders rol.’ Maas, met ervaring als commissaris en toezichthouder bij meerdere bedrijven en organisaties, was de afgelopen vijf jaar voorzitter van de AMG. Tijdens de lustrumviering in december draagt ze het stokje over aan haar opvolger.

Meer invalshoeken

In hoeverre is het de afgelopen jaren gelukt een ‘gezamenlijk gesprek’ op gang te brengen? Maas: ‘Wat we in ieder geval hebben bereikt, is dat er een inhoudelijk gesprek is gekomen over de kwaliteit van het overleg in de zogeheten governance-driehoek. En dat dat debat niet alleen wordt aangejaagd door de usual suspects. We vergaderen weliswaar bij de SER, maar zeker niet alleen met mensen die daar toch al heel vaak komen. Onder meer een consultancy- en een advocatenkantoor zijn partner van onze Alliantie. Daardoor kijken we vanuit veel meer invalshoeken naar medezeggenschap dan alleen de bekende “polderpartijen”. Advocatenkantoren zien bijvoorbeeld conflicten langskomen tussen ondernemers en OR’en en hebben op die manier een beeld van hoe conflicten ontstaan. Consultancybedrijven geven trainingen aan medezeggenschapraden en komen daarbij vragen tegen die verder gaan dat wat in de Wet op de Ondernemingsraden is geregeld.
We hebben bijvoorbeeld ook een bijeenkomst gehad met technologiebedrijf Dell over hoe je moderne media kunt inzetten om meningen uit het hele bedrijf te peilen en zo medezeggenschap te verbreden. Kortom: we hebben als netwerkorganisatie het gesprek over medezeggenschap veel meer divers gemaakt door meer ruimte te creëren voor verschillende invalshoeken aan tafel. Juist omdat we een netwerkorganisatie zijn, staan we open voor meer nieuwe gesprekspartners.’

Dialoogprijs

Een ander mooi zichtbaar resultaat van de AMG, waar Maas trots op is, is de Driehoek 3D Trofee. Dit is een jaarlijkse prijs die AMG uitreikt aan een bedrijf waarin de dialoog tussen ondernemingsraad, bestuur en toezichthouders of commissarissen bovengemiddeld goed wordt gevoerd. ‘Een mooi bijeffect van die prijs is dat er uitgebreide interviews worden gehouden, zodra we een shortlist van drie kandidaten hebben. Zo hebben we de afgelopen jaren een openbare database met best practice opgebouwd. Die blijken heel inspirerend te werken voor bedrijven die de dialoog in de driehoek willen verbeteren. De prijs heeft met andere woorden het thema beter zichtbaar gemaakt.’

De Alliantie probeert het bewustzijn over het belang van de ‘driehoekdialoog’ verder te stimuleren door denktankbijeenkomsten. ‘Zulke bijeenkomsten zijn er bijvoorbeeld voor voordrachtscommissarissen: commissarissen die zijn benoemd op voordracht van de OR. Vanaf het moment van hun benoeming zijn ze ‘gewoon’ commissaris, maar door de manier waarop hun benoeming tot stand is gekomen, hebben deze commissarissen vaak wel de meeste affiniteit met medezeggenschap. Daar spreken we hen in ieder geval op aan. We hebben OR’en de afgelopen jaren ook gestimuleerd gebruik te maken van hun voordrachtrecht. Bij grote, beursgenoteerde bedrijven en kleine bedrijven en organisaties gebeurt dat al vaak, maar een grote groep middenbedrijven doet nog steeds te weinig met voordrachtcommissarissen. Daarvoor hebben we de afgelopen jaren aandacht gevraagd via de best practice voor de Driehoek 3D Trofee.’

Tempo maken

Maas zag in veel bedrijven wat een goede relatie tussen bestuurder, toezichthouders en OR kan opleveren. ‘Ik heb de expertise en het inzicht van de werkvloer vaak onderschat zien worden. We hebben in dit land nog nooit zo’n hoog gemiddeld opleidingsniveau gehad: doe er dan ook wat mee. Als de drie partijen elkaar in een vroeg stadium opzoeken, gaat bijvoorbeeld een reorganisatie veel soepeler. Het internationale technologische bedrijf NXP is een mooi voorbeeld. De markt waarin NXP beweegt (halfgeleiders) is ingewikkeld en is dynamisch. Het bedrijf heeft er dus veel baat bij om tempo te kunnen maken met veranderingen. Om die reden zit de OR altijd bij het eerste deel van de vergadering van de Raad van Commissarissen. De OR is daardoor heel goed op de hoogte van wat er speelt en wat er binnen het bedrijf aan zit te komen. Een adviesaanvraag aan de OR komt dus niet als donderslag bij heldere hemel, maar eerder als sluitstuk van een gesprek dat al heel lang wordt gevoerd. Daardoor kunnen beslissingen over innovatie veel sneller worden genomen.’ Maas voerde zelf als toezichthouder een gelijksoortige constructie in bij het Van Gogh Museum, waar ze toezichthouder was. ‘Qua organisatie niet te vergelijken met NXP, maar het idee was hetzelfde: als je elkaar goed leert kennen, kun je tempo maken.

Indien nodig kun je goed ruzie maken en het daarna ook weer goed maken. Ik heb wel meegemaakt dat leden van de OR tegen de toezichthouders zeiden: “Wij begrijpen nu eigenlijk pas wat jullie doen”. Dat was precies de bedoeling: elkaar leren kennen en koudwatervrees wegnemen.’

Governance Code

Maas wil haar opvolger niet voor de voeten lopen en daarom niet te veel zeggen over wat de Alliantie de komende jaren zou moeten of kunnen doen. Wat de nabije toekomst volgens haar vast wél zal brengen, is een plek voor de stem van werknemers in de Corporate Governance Code. Die gedragscode voor goed bestuur bestaat sinds 2009 en wordt regelmatig herzien. ‘In de huidige versie van de code worden werknemers niet genoemd. Wat mij betreft is dat voor het laatst. Dat is ook wat werkgeversorganisatie AWVN – een van de partners in de Alliantie – onlangs heeft geadviseerd aan de commissie die bezig is met de herziening. Het is tijd dat werknemers worden erkend als stakeholders voor goed bestuur. Medezeggenschap verdient een plek in de code.’

De reikwijdte van de Governance Code is groot, zegt Maas. ‘Eigenlijk herinnert niemand zich meer dat de code ooit is opgesteld voor beursgenoteerde bedrijven. De code wordt inmiddels zorgvuldig gelezen en doorvertaald tot op het niveau van bijvoorbeeld kleine zorgorganisaties. Bedrijven en organisaties gaan er echt mee aan de slag.’

Of het de verdienste is van de AMG dat werknemers straks waarschijnlijk worden erkend als stakeholder voor goed bestuur, is wat Maas betreft niet zo relevant. ‘Wij hoeven niet beroemd te worden. Maar voor onszelf is het wel mooi om te zien dat we resultaat boeken.’

Lees het hele SER Magazine